Zuiderse wijsheid

Lambert Dogo. Radio als verzoener

In Tchetti, een sectie van de stad Savalou in Benin, waar ik opgroeide,   wonen twee gemeenschappen naast elkaar: de Mahi en de Nago. De Nago waren de eerste bewoners van de regio. Pas later kwamen de Mahi zich vestigen in Savalou, waaruit ze de Nago met geweld verdreven. Deze rivaliteit, die door de jaren heen standhield, vormde het belangrijkste obstakel om zich echt open te stellen voor elkaar.

“Wij hebben zoveel gemeenschappelijk”

Niet enkel onze geschiedenis verbindt ons met elkaar. Ook cultureel, economisch en politiek hebben we banden. In Afrika heb¬ben namen veel betekenis, ze worden niet toevallig gegeven. Zo hebben bijvoorbeeld onze namen de letter A, de eerste van het Franse alfabet, gemeenschappelijk. Op cultureel vlak worden in de kloosters, waar onze inheemse religies gepraktiseerd worden, elkaars talen gesproken: het Fon, de omgangstaal van de Mahi, in de tem¬pels van de Nago en het Nago in de kloos¬ters van de Mahi. Tchetti is de graanzolder van de regio en Savalou is het commerciële centrum waar alle oogsten verzameld en verhandeld worden. Administratief han¬gen de twee gemeenschappen af van de gemeente Savalou.
Door te wijzen op al deze verbindende ele¬menten heb ik een aantal mensen kunnen doen inzien en geruststellen dat ze altijd koploper zouden blijven, ook als de twee rivaliserende gemeenschappen zich met elkaar zouden verbinden. Op een gegeven moment vond ik het ook belangrijk om mijn opleiding in journalistiek en com¬municatie ten dienste te stellen van de gemeenschap. Het was een andere manier om een weg te banen, een opening te slaan in die muur die ons scheidt. Samen met enkele jongeren heb ik daarom besloten de gemeenschapsradio van Tchetti op te rich¬ten. Zoals verwacht was er veel weerstand.

Vastberadenheid en dialoog

In het radioproject van Tchetti was een stevige dosis vastberadenheid onontbeer¬lijk, maar evengoed dialoog. Alle dorpen van de streek hadden een vertegenwoor¬diger in het opvolgingscomité. Die verte¬genwoordigers waren lokale leiders, zoals voorzitters van ontwikkelingsorganisaties, vertegenwoordigers van verschillende so¬ciale lagen, lokale notabelen, maar ook vertegenwoordigers van de jongeren en de vrouwen. Ik heb die lokale leiders via dia¬loog kunnen overtuigen zich aan te sluiten bij het project. Ze hebben uit zichzelf de radio bekend gemaakt in elk van hun ge¬meenschappen. Daardoor had ik gemak¬kelijk toegang tot die gemeenschappen die het project vijandig gezind waren. Dank¬zij hen hebben we de sociale en financiële mobilisatie kunnen doen die nodig was voor de installatie van de radio en de uit-zendingen, maar ook voor het dagelijks management. Zo hebben we de eerste ob¬stakels het hoofd geboden, maar dat was nog maar een begin.

De Club des amis de la radio (Car)

Innovatie vermijdt monotonie want ze zet aan tot reflectie, analyse en een nieuwe kijk op de gebruikelijke manier van doen. Innovatie toont de capaciteit om verande¬ring te aanvaarden. Daarom ook is de Club des amis de la radio (Car) voor de radio een innovatie. De radio heeft een per¬manente sociale en financiële mobilisatie nodig en de Car is één van de dragende structuren van de radio waarlangs we die dubbele mobilisatie doen. Naast de Car zijn er ook nog de fanclubs van de uitzen¬dingen en de bestuursraad. In elk van deze structuren zijn alle gemeenschappen ver¬tegenwoordigd, maar ook bij het perma¬nente personeel van de radio. Vandaag zijn de directeur van de radio en de voorzitter van de Car Mahi’s, maar ik, voorzitter van de bestuursraad, ben een Nago en de radio is gevestigd in Tchetti, waar de Nago’s in de meerderheid zijn. Dit initiatief heeft een olievlek veroorzaakt in deze streek, waar de radio drie gemeenten bereikt en zelfs te ontvangen is in buurland Togo.

Menselijke waarde

Lorsque la radio a démarré, je présentais tous les samedis de 8h à 9h, une émission intitulée : «Osons dire, osons corriger». Toen de radio begon, presenteerde ik elke zaterdag van acht tot negen uur een uit-zending met de naam ‘Osons dire, osons corriger’ (durf spreken, durf verbeteren). Het was een kanaal waarlangs de luiste¬raars zich konden uitspreken over het be-stuur van de gemeente en de arrondisse¬menten, maar ook over de radio. Aan één van de meest toegewijde luisteraars had ik de bijnaam ‘génie de la frontière’ (grens-genie) gegeven. Hoewel Steve ongeletterd was, zei hij dingen die me omverbliezen; hij bracht zeer mooie ideeën aan. Ik heb hem ontmoet en ik heb hem gevraagd om met mij samen te werken. Vandaag verte¬genwoordigt hij de Car in de bestuursraad. Hoewel hij geen intellectueel is, incarneert hij een vorm van leiderschap die hem zelf verbaast, want voor hij zich voor de radio engageerde zat hij vol complexen. Clement, de huidige voorzitter van de Car, is een boer die zichzelf zo’n rol niet zag spelen. Met hem, Steve en de anderen promoot ik het ‘laten-doen’. Ik schuif mezelf niet naar voren, ik verdeel de taken en responsabili¬seer de actoren door vooraf de capaciteiten van elk lid te identificeren. Zo erken ik elk lid in zijn waarde. Ik wilde ook het project¬management niet enkel toevertrouwen aan intellectuelen, want het zint de mensen die de dagelijkse verantwoordelijkheid dragen niet dat de intellectuelen alle pluimen op hun hoed steken. De intellectuelen zijn de achterhoede, want ik weet zeker dat nie¬mand van hen zoveel tijd zou willen inves¬teren in de radio als de anderen, zoals de vrijwilligers Clément en Steve. De boer, de huisvrouw, de traditionele zanger, de stu¬dent of de traditionele leider, ieder heeft zijn plaats kunnen vinden in het project en heeft aanvaard regelmatig zijn duit in het zakje te doen.

Op koers blijven

Vastbeslotenheid, innovatie en dialoog zijn vaste waarden in het dagelijks werk van mijn team, maar dat belet niet dat er heel wat obstakels zijn. We moeten op koers blijven, maar ik geef hen de tijd om moei¬lijkheden op te lossen. Ik luister veel, ac¬tief en aandachtig. Ik leg de doelstellingen nog eens duidelijk uit, ik beschrijf de weg die we reeds afgelegd hebben, de resulta¬ten die we haalden, de waarde van waar we mee bezig zijn en ons ideaal om een positieve invloed uit te oefenen op de tijd waarin wij leven. Zonder hen ben ik niets. Daarom worden alle onderwerpen in dia¬loog besproken; ieder gooit zijn standpunt in de groep. Dit verrijkt ons debat en diver¬sifieert de oplossingen. Ikzelf vind daar¬door de juiste knepen om de groep telkens weer te motiveren, de mensen te begrijpen en vooruit te gaan. Het gevecht mag in elk geval niet stoppen, niet nu we zo goed op weg zijn. Dit motto is mijn afweer tegen roddel en kwaadsprekerij wanneer men mij beschuldigt van marginalisatie, regio¬nalisme, uitsluiting, verwaarlozing, gebrek aan respect. Elke bestemming is een nieu¬we start, want zolang de radio zal bestaan, zullen we doelstellingen blijven nastreven en zullen we er andere moeten formule¬ren om het project leefbaar te houden. Die zoektocht naar beter is zowel een persoon¬lijke als een collectieve missie.

GETUIGENIS OPGETEKEND DOOR BERNADO MARIANO HOUENOUSSI