Over brillen, rollen en… impasses
Koenraad Stroeken, professor Antropologie aan de vakgroep Afrikaanse Talen en Culturen van de Universiteit Gent, deelt een interessante reflectie over de blik waarmee Noord- en Zuidpartners elkaar bekijken en zo de partnerrelatie reeds van bij de start een stereotiepe wending geven.
“In een Noord-Zuidpartnerschap is veel van wat onderweg fout loopt reeds in de kiem aanwezig, bijvoorbeeld bij het toekennen en aanvaarden van rollen. Beide partijen, zowel de ontwikkelingswerker als de lokale partner, maken zich hieraan schuldig. Wanneer een nieuweling op het terrein aankomt, wordt hij in vele gevallen gezien als iemand met een waardevol technisch kapitaal, die echter geen notie heeft van sociale omgangsvormen en er ook niet de minste interesse voor heeft. Deze veronderstelling doet de waarheid vaak geweld aan, maar heel wat coöperanten aanvaarden toch die rol van technisch expert. Met heel wat kleine tekenen kunnen ze echter het signaal geven dat hun aanwezigheid een rijkere invulling mag hebben.
Omgekeerd bekijkt een coöperant de lokale mensen vaak enkel in de context van zijn bezoek. Heel veel verborgen lokale capaciteiten en kennis blijven daarom onder de radar. Dit eenzijdige perspectief maakt dat mensen zich in functie van de hun toegekende rol gedragen. Zo stellen vele lokale groepen zich rond gezondheidskwesties of seksuele problematieken in het bijzijn van coöperanten (experten) op als onwetende kinderen. Dat doen ze om te voldoen aan de hun toegekende rol en de andere in zijn rol van expert te bevestigen. Wanneer je hen echter in een privécontext over dezelfde onderwerpen aanspreekt, blijken ze vaak veel meer kennis te hebben dan dat ze in de formele context laten uitschijnen.
In ontwikkelingssamenwerking wordt een thematische context geschapen en het hele gebeuren wordt gereduceerd tot de nood waarvoor de partnerrelatie in het leven geroepen werd, met duidelijk afgelijnde rollen. Wie echter een duurzaam project wil opzetten zal als coöperant uit zijn expertrol moeten stappen. Ook ingenieurs of artsen zullen daarom altijd wat antropoloog moeten zijn. Bij het begin een ontvankelijke houding aannemen, soms zelfs ietwat passief, hypothekeert de relatie op lange termijn niet. Vragen stellen en informatie uitwisselen, het wordt vaak onderschat, maar wie daarvoor de tijd neemt zal zien dat het meer dan loont. ”
SYLVIE WALRAEVENS
