Verslag Ontwikkelingsdebat
Religie anti/pro ontwikkeling
Op donderdag 1 oktober liep de Brusselse Espace Jacquemotte vol voor een bijzonder actueel en prangend debat over de omgang met religie in de context van ontwikkelingswerk. Vier sprekers (Ruth Jansen van Islamic Relief, Brenda Bartelink van het Kenniscentrum voor Ontwikkeling en Religie, Ann Bruneel, Vlaams volksvertegenwoordiger en senator en Lieve Herijgers, directeur van Broederlijk Delen), ontrafelden onder de alerte sturing van moderator Gie Goris, de nuances van voor en tegen.
Eén uitgangspunt stond niet ter discussie: 85% van de wereldbevolking is religieus. Dit maakt godsdienst ontegensprekelijk tot een niet te negeren contextfactor in de samenwerking met partnerlanden. Maar hoe gaan we om met dat gegeven? Nemen we er gewoon akte van of nemen we religie op in ons handelen en denken?
Ann Bruneel brak een stevige lans voor een rechtenbenadering van ontwikkelingssamenwerking: ontwikkelingssamenwerking heeft geen religie nodig en kan sowieso nooit missionerend zijn, stelde ze principieel. Mensenrechten zijn universeel en niet te onderhandelen en de primaire doelstelling van het ontwikkelingswerk is het ontwikkelen van rechtsstaten waarin gendergelijkheid en andere rechten bevochten worden. Als religie dit bestrijdt, is ze niet legitiem.
Hoewel niemand de mensenrechten als stevige baken wilde relativeren, plaatsten de andere panelleden toch vragen bij de claim van universaliteit van de mensenrechten. In diverse culturen valt deze claim immers niet in goede aarde. Lieve Herijgers van Broederlijk Delen stelde dat de mensenrechten een integraal onderdeel uitmaken van wat Broederlijk delen onder religie verstaat en dat ze een belangrijke maatstaf zijn voor ethisch handelen, maar dat vaak de taal van de mensenrechten een barrière vormt, eerder dan de inhoud. Brenda Bartelink wees erop dat de Westerse geseculariseerde bril evenmin waardenneutraal is. Niemand kijkt zonder specifieke bril naar de realiteit.
Ruth Jansen en Lieve Herijgers wilden religie niet per definitie als een storende factor zien. De economische groei stoot op haar grenzen en een alternatief, eerder holistisch ontwikkelingsparadigma dringt zich op. De mens heeft naast de economische dimensie ook nood aan een spirituele en ethische benadering van de werkelijkheid. Zij hielden een pleidooi voor spiritualiteit als bron van verandering. Brenda Bartelink wees erop dat sommige onderwerpen via religieuze taal ter sprake kunnen gebracht worden, dat religie bruggen kan bouwen over schijnbaar onoverbrugbare kloven.
Maar wat als religieuze visies en praktijken een obstakel vormen voor het ontwikkelingswerk? Net dan kan een benadering die de religieuze factor integreert een meerwaarde leveren, reflecteerde Ruth Jansen. De toegang wordt immers gemakkelijker als men mensen met de eigen (religieuze) taal benadert. Alle aandacht zou in die gevallen moeten uitgaan naar de beïnvloeding van de religieuze leiders.
n’GO Magazine boog zich een tijd geleden reeds over dezelfde vragen en wijdde een uitgebreid en genuanceerd dossier aan het onderwerp. Lees hier de gerijpte reflecties van enkele experten in de materie.
