Fysiologische symptomen Micro-gedragssymptomen Interne gevoelens De symptomen kunnen samen voorkomen. Hoe omgaan met vluchtreactie bij stress? Wat zegt Larousse hierover? Meer weten L’intelligence du stress, Jacques Fradin. Éditions Eyrolles (2008). La légende des comportements, Henri Laborit. Éditions Flammarion (1994). Voor een overzicht van stressgerelateerd gedrag(vlucht, strijd, terugtrekking).
De symptomen van de vluchtreactie
Vlucht:Proberen zich te verbergen, zich onttrekken aan iets penibels, iets gevaarlijks: vb. “De vlucht wordt haar eerder verweten, dan haar verant-woordelijkheden.”
Hoe pak je ‘t aan om…
zekerheid te geven bij stress of angst
Net een paling… Onmogelijk te vangen. Er is duidelijk iets dat niet klopt.
Drie dagen had het al klaar moeten zijn en het gaat nog steeds niet vooruit. Hij is angstig. Was hij maar ergens anders. Hoe meer hij met zijn verantwoordelijkheden geconfronteerd wordt, hoe meer hij zich laat hangen, hoe minder hij beslissingen neemt. Of erger, hij vermijdt elke blik in de gangen. Welkom in de wereld van de vlucht!
We keren terug naar Henri Laborit met zijn drie vormen van stress. In het tweede nummer van n’GO hadden we het over inhibitiestress. Een logische opvolger is de vluchtreactie bij stress en de praktische gevolgen die eruit voortvloeien: hoe kunnen we ontdekken wanneer iemand een vluchtreactie vertoont en hoe kan die persoon uit deze situatie geholpen worden?
Wat gebeurt er als een prooi – laten we een gazelle nemen – zich bedreigd voelt door een aanvaller – een leeuw bijvoorbeeld? Niet moeilijk, de reflex om te overleven doet haar hals over kop weggalopperen. Ze verliest bijna het bewustzijn door de imposante leeuw die haar achtervolgt. Door die onachtzaamheid heeft ze een onaangename verrassing niet in de gaten. Op haar vluchtroute staan enkele leeuwinnen likkebaardend te wachten op hun feestmaal. Gelukkig zit de natuur goed in elkaar en kan de gazelle vaak ontsnappen.
Wat gebeurt er als een man of een vrouw oog in oog komt te staan met dezelfde leeuw? Het verschil is niet groot, ze zetten het op een lopen.
Deze reflex is het eerste overlevingsinstinct waar de mens zijn ontwikkeling aan te danken heeft. In een boom klimmen buiten beschouwing gelaten, lijkt vluchten een simpele reflex, maar het is wel de eerste: lopen, vluchten.
Onaangepast gedrag
Dit onmisbaar vlucht-en overlevingsmechanisme, dat in het instinctieve deel van onze hersenen ligt, werkt ook bij zaken die niets te maken hebben met overleven. Als je bijvoorbeeld een rapport moet schrijven en je je niet competent voelt voor de taak. Je moet spreken voor een publiek, maar je voelt je er niet lekker bij. Je moet een medewerker de les lezen, maar je hebt een hekel aan conflict.
Je moet een hoop papierwerk invullen en je hebt er geen verstand van, noch de zin om het te doen. Er zijn duizenden voorbeelden van dingen die je liever niet doet en maar al te graag aan anderen overlaat. Ze veroorzaken een vluchtreactie. Tegenwoordig is het sociaal gezien moeilijker om ertussenuit te knijpen.
De wil om te vluchten is te merken aan verschillende micro-gedragingen. Het lichaam is niet in staat om die impulsen te verbergen en dus zijn er kleine trekjes merkbaar…
Observeren om te identificeren
Echt moeilijk wordt het als we de vluchtreactie bij stress willen opsporen aan de hand van symptomen en dus ook gedragsaspecten. Maar één symptoom volstaat niet. We nemen het voorbeeld van slapeloosheid, één van de symptomen van de vluchtreactie.
De eerste valstrik: is het wel een stressreactie? Slapeloosheid heeft veel oorzaken: overmatig drankgebruik, cafeïne, slaapapneu, gebruik van laxerende middelen, Parkinson, enz.
Tweede valstrik: niet alle symptomen zijn gemakkelijk te observeren. Sommige mensen kunnen verrassend goed hun angst verbergen en anderen gaan nooit iets vertellen over hun slapeloosheid. Alleen door een opeenstapeling van symptomen kan je tot een goede conclusie komen.
Om deze detectiveklus te klaren, is het belangrijk te ontdekken wat iemand systematisch te laat doet komen, of welke dingen hij nooit doet die hij eigenlijk wel zou moeten doen. Dit is een eerste aanwijzing van een functiestoornis. Maar nu weten we nog niet om welke functiestoornis het gaat. De tweede stap is kijken naar gedragingen waar normaal nooit naar gekeken wordt, zoals een ontwijkende blik of het hoofd laten hangen. Voor de één is luisteren vanzelfsprekend, voor de ander is het een heuse opgave. Maar het blijft een essentiële vereiste voor een goede interactie. Met een goede diagnose kan het gedrag juist geïnterpreteerd worden en kan de persoon op de gepaste manier uit de stresssituatie geholpen worden. Het belangrijkste is om met volle overgave aan een structurele oplossing te werken.